İSLAM MEDENİYETİ ve BİLİM
Ameliyat ve Cerrahi
* Ali Bin Abbas (? - 994) 1000 sene önce ilk kanser ameliyatını yapan müslüman bilim adamıdır.
* Ebu'l Kasım El Zehravi'nin (936 -1013) bulduğu ameliyat yöntemleri ve 200 civarında alet hâlâ kullanılmakta.
* Ammar (11. yüzyıl) ilk katarak ameliyatını kendine has biçimde yapan alimdir.
* İbni Ebi Useybia (1203 - 1270) tıp tarihi hakkında eşsiz bir eser veren doktordur.
* Sabuncu Oğlu Şerefeddin (1386 - 1470) Fatih devrinin ünlü doktor ve cerrahlarındandır.
Anatomi
* Ali Bin Abbas (? - 994) kılcal damar sitemini ilk defa ortaya atan bilim adamıdır. Eski çağın en büyük hekimlerinden olan Hipokrates'in (Hipokrat) doğum olayı görüşünü kökünden yıkmıştır.
* İbn'ün Nefis (1210 - 1288) küçük kan dolaşımını bulan ünlü bir islam alimidir.
* İbrahim Hakkı Erzurumi (1703 - 1780) en ünlü eseri Marifetnâme'de insan fizyolojisi ve anatomisinden bahseden büyük bir mutasavvıftır.
Astronomi
* Maaşallah (? - 815) meşhur islam astronomlarındandır.
* Battani (858 - 929) dünyanın en meşhur 20 astrononumdan biridir.
* Ebu'l Vefa (940 - 998) meşhur bir astronomi bilginidir.
* İbni Yunus (? - 1009) Galileo'dan önce sarkacı bulan astronomdur.
* Beyruni (973 - 1051) dünyanın döndüğünü ilk bulan bilim adamıdır.
* Cabir Bin Eflah (12. yüzyıl) ortaçağın en büyük astronomlarındandır.
* Necmeddinü-l Mısri (13. yüzyıl) çağının ünlü astronomlarından.
* Bitruci (13. yüzyıl) Kopernik'e yol açan, öncülük eden astronomi bilim adamıdır.
* Kadızade Rumi (1337 - 1430) çağını aşan büyük bir astronomi bilgini. Türklerin ilk astronomudur.
* Şemsettin Halili (? - 1397) büyük bir astronomi bilginidir.
* Uluğ Bey (1394 -1449) çağının en büyük astronomu, ünlü bir alim ve hükümdardı.
* Ali Kuşçu (? - 1474) ünlü bir Türk astronomi bilginidir.
* Takiyyüddin Er Raşit (1521 - 1585) İstanbul Rasathanesi'ni ilk kuran, çağından çok ileride ve asrın önde gelen astronomi alimidir.
* Diğer meşhur astronomi alimleri: Muhammed Bin Musa (9. yüzyıl), Dinaveri (815 - 895), Sabit Bin Kurra (? - 901), Macriti (? - 1007), Zerkali (1029 - 1087), İbni Rüşd (1126 - 1198), Nasirüddin Tusi (1201 - 1274), Kazvini (1203 - 1283), Kemaleddin Farisi (? - 1320), Seyyid Ali Reis (? - 1562)
Atom
* Cabir Bin Hayyan (721 - 805) atom bombası fikrinin ilk mucidir. Maddenin en küçük parçası atomun parçalanabileciğini bundan 1200 sene önce söylemiştir.
* Mevlana Celaleddin Rumi (1207 - 1273) ''Eğer bir zerreyi (atomu) kesersen, ortasında bir güneş ve güneş etrafında durmadan dönen gezegenler bulursun'' diyerek, atoma işaret etmiştir.
Bahçecilik
* Bahçeyi çiçek ve sanat eserleriyle süsleyip meditasyon merkezi haline getirenler Araplardı.
Botanik
* Dinaveri (815 - 895) botanikçi bir alim olarak bilinir.
* İbni Sina (980 - 1037) botanik ile de ilgilenmiştir.
* İbni Baytar (1190 - 1248) ortaçağın en büyük botanikçilerindendir.
Coğrafya ve Jeoloji
* İmam-ı Azam Ebu Hanife (? - 767) "El-Muvafekat" adlı eserinde yeryüzünü bir top gibi yuvarlak kabul etmiştir.
* Muhammed Bin Musa (9. yüzyıl) dünyanın çevresini ölçen 3 kardeşten biri.
* Ebu Maşer (785 - 886) med-cezir (gel-git) olayını ilk keşfeden bilgindir.
* İbni Havkal (10. yüzyıl) 10 asır önce ilmi değeri yüksek bir coğrafya kitabı yazmıştır.
* İstahri (10. yüzyıl) minyatürlü coğrafya kitabı yazan bir bilgin.
* Mes'ûdi (? - 956) kıymeti ancak 18. ve 19. yüzyıllarda anlaşılan büyük coğrafyacı. Mesudi günümüzden 1000 sene önce depremlerin oluş sebebini açıklamıştır. Ayrıca eserlerinden yel değirmenlerinin de müslümanların icadı olduğu anlaşılmıştır.
* Beyruni (973 - 1051) Ümit Burnu, Amerika ve Japonya'nın varlığından bahseden ilk bilim adamıdır. Amerika kıtasının varlığını Kristof Colomb'un keşfinden 500 sene önce bildirmiştir. Jeoloji ve coğrafya alanlarında eserler yazmış, çağın en büyük alimidir.
* İbn-i Rüşt (1126 - 1198) "Coğrafya" adlı eserinde: "Bilginler arasında yeryüzünün bir küre şeklinde olduğu konusunda ittifak vardır" demiş ve eserleri yüzyıllarca Avrupa'da okutulmuştur.
* Coğrafya ve jeoloji alanından diğer isimler: Sabit Bin Kurra (? - 901), İbni Sina (980 - 1037), Kazvini (1203 - 1283), İbni Macit (15. yüzyıl), Katip Çelebi (1609 - 1657)
Denizcilik
* İbni Macit (15. yüzyıl) ünlü bir denizci olup, Vasco Da Gama onun bilgilerinden ve rehberliğinden istifade ederek Hindistan'a ulaşmıştır.
* Oruç Reis (1474-1518) en büyük Türk denizcilerindendir.
* Hızır (Barbaros) Hayreddin Paşa (?-1546) 122 kadırga ile 1538 yılında Andrea Doria komutasındaki 600 parcalık düşman armadasına karşı tarihin en büyük deniz zaferini elde etmiştir. Bu seferde Turgut, Salih ve Seyyid Ali Reis'ler de yer almıştır.
* Piri Reis (16. yüzyıl) çeşitli fetihler katılmış, Yemen ve Aden'de Portekiz kuvvetleri ile çarpışmıştır.
* Koca Murat Reis (16. yüzyıl) 1585'te Kanarya Adaları'na yaptığı seferle tanınır.
* İbrahim Efendi (18. yüzyıl) Osmanlılar'da ilk denizaltıyı yapmıştır.
* Diğer meşhur denizciler: Karamürsel Bey (14. yüzyıl), Kemal Reis (1450-1511), Seyyid Ali Reis (? - 1562), Turgut Reis (1485-1565), Salih Reis (?-1566), Küçük Murat Reis (17. yüzyıl), Küçük Hüseyin Paşa (1758-1803).
Fizik
* Hazini (7. yüzyıl) yerçekimi ve terazilerle ilgili izahlarda bulunan bilgin.
* Fergani (9. yüzyıl) ekliptik meyli ilk tesbit eden bilgindir.
* Farabi (870-950) ses olayını ilk kez fiziki yönden açıklamıştır.
* İbni Heysem (965 - 1051) islam dünyasının en büyük fizikçisidir.
* Ömer Hayyam (? - 1123) cebirdeki binom veya newton formülünü bulan bilgin.
* Fizik sahasının diğer ünlü isimleri: Kindi (803 - 872), İbni Sina (980 - 1037), Şihabettin Karafi (? - 1285), Kemaleddin Farisi (? - 1320).
Hat Sanatı
* Yakut-ı Mustasımi (13. yüzyıl) Anadolu'da 13. yüzyılın ortalarından başlayıp, 15. yüzyılın ortalarına kadar hat sanatına tesir etmiştir.
* Şeyh Hamdullah (1429-1520) Yakut-ı Mustasımi'nin koyduğu kurallarda bazı değişiklikler yaparak Arap yazısına daha sıcak, daha yumuşak bir görünüm kazandırdı.
* Hafız Osman (1642-98) Arap yazısına estetik bakımdan en olgun biçimini kazandırdı. Bu tarihten sonra yetişen hattatların hepsi Hafız Osman'ı izlemişlerdir.
Halıcılık
* İnsan figürünün kullanılmaması Müslüman dünyasında halıcılığın da gelişmesini sağlamıştır.
Haritacılık
* Kaşgarlı Mahmut (11. yüzyıl) Japonya'yı gösteren, bilinen en eski dünya haritasının sahibidir.
* İdrisi (1100 - 1166) yedi asır önce bügünkine çok benzeyen dünya haritası çizmiştir.
* Mürsiyeli İbrahim (15. yüzyıl) Piri Reis'ten 52 sene önce bugünkine uygun bir Akdeniz haritası çizmiştir.
* Piri Reis (16. yüzyıl) dünya haritalarıyla tanınmıştır. Rus tarihçi Sergey Manukov, Piri Reis'in 1513'te çizdiği haritasının benzerini hazırlamanın ancak dünyanın uydudan çekilmiş fotoğraflarıyla mümkün olduğunu bildiriyor.
Havacılık
* İbni Firnas (? - 888) Wright kardeşlerden önce 1000 sene önce ilk uçağı yapıp uçmayı gerçekleştiren alim.
* Hazerfen Ahmed Çelebi (17. yüzyıl) havada uçan ilk Türk ve planörcülüğün öncüsüdür.
İlim Merkezleri
* Halife Me'mun (813 - 832) tarafından devlet merkezi olan Bağdat’ta ilk dâimi rasathane kurulmuştur.
* Fas'taki Karaviyyin Camii Medresesi 859’da kuruldu.
* Kahire'deki el-Ezher Camii Medresesi 972’de ve yine aynı şehirde Dâr'ul Hikmet 11. asırda kurulmuş oldular.
* Endülüs'teki Kurtuba Medresesi ise 10. asrın bidâyetinde kurulmuştur.
* Sultan Bayezit Külliyesi'nde 1488 yıllarından itibaren, Tıp Medresesi'nde okuyan öğrenciler staj görmüştür. Bayezit Külliyesi'ne bağlı şifahanede akıl ve ruh hastaları tedavi görürdü ve tedavi için müzik, çiçekler, çeşitli av etleri ve ilaçlar kullanılırdı.
Kimya
* Razi (864 - 925) asırlar boyunca Avrupa'ya ders veren ünlü bir kimyagerdir.
* Alkol, sülfürük asit ve nitrik asit maddeleri Müslümanlar tarafından keşfedildi.
Matematik ve Geometri
* Harizmi (780-850) sıfır rakamını bulmuş ve ilk cebir kitabını yazmıştır.
* İbni Türk (9. yüzyıl) cebirin temelini atan islam bilgini.
* Ebu Kamil Şuca (? - 951) Avrupa'ya matematiği öğreten islam bilgini.
* Ebu'l Vefa (940 - 998) matematik ve astronomi bilginidir. Trigonometriye tanjant, kotanjant, sekant ve kosekantı kazandıran matematik dehasıdır.
* Macriti (? - 1007) matematikte başkan kabul edilen Endülüslü matematikçi.
* Gıyasüddin Cemşid (? - 1429) ondalık kesir hakkında ilk eser yazan matematikçidir.
* Mağribi (16. yüzyıl) Çağının en büyük matematikçilerinden. Mağribinin eseri olan "Tuhfetü'l Ada" isimli kitabında üçgen, dörtgen, daire ve diğer geometrik şekillerinin yüz ölçümlerini bulmak için metodlar gösterilmiştir.
* İsmail Gelenbevi (1730 - 1791) 18. yüzyılda Osmanlılar'ın en güçlü matematikçilerindendir.
Matematik ve geometride diğer ünlü şahıslar: Kindi (803 - 872), Muhammed Bin Musa (9. yüzyıl), Sabit Bin Kurra (? - 901), Kerhi (? - 1029), İbni Rüşd (1126 - 1198), Nasirüddin Tusi (1201 - 1274), Kemaleddin Farisi (? - 1320), Seyyid Ali Reis (? - 1562).
Mikrobiyoloji
* Akşemseddin (1389 - 1459) Pasteur'den önce mikrobu bulan ilk bilim adamı. İstanbul'un manevi fatihi ve büyük bir mutasavvıftır.
* Kambur Vesim (? - 1761) verem mikrobunu Robert Koch'dan 150 sene önce keşfeden ünlü doktor.
Mimari
* 15. yüzyıldan kalan "Kapalı Çarşı" kalın duvarlı, bir seri kubbe ile örtülü eski iki yapıdan ibaret iken, etrafı sonraki yüzyıllarda gelişen sokakların üzerleri örtülerek, ekler yapılarak bir alış veriş merkezi haline gelmiştir. Dünyanın en eski ve en büyük kapalı çarşısı İstanbul şehrinin merkezinde yer alır ve 31 hektar alanda 60 kadar sokak ile 4000'den fazla dükkân içermektedir.
* Mimar Hayrettin (15. yüzyıl) 100 kadar kubbe ile kapalı Sultan Bayezit Camii ve külliyesinin mimarıdır.
* Mimar Sinan (1489 - 1588) seviyesine bugün bile ulaşılamayan bir mimari ve sanat dahisidir.
* Sedefkâr Mehmet Ağa (16. yüzyıl) Türkiye'nin tek altı minareli camisi olan Sultan Ahmet Camii'nin mimarıdır.
* Şah Abbas'ın (16. yüzyıl) yaptırdığı, Şah veya İmam Meydanı olarak bilinen İsfahan şehir merkezi, dünyanın en büyük şehir meydanlarından biridir. 560'a 160 metre büyüklüğündeki meydanda camiler, saray, pazar, mahkeme, oyun- ve kutlama alanları bulunmaktadır.
Optik
* Kindi (803 - 872) optikle ilgili eserleri kaynak olan bilgin.
* İbn-i Heysem (965-1051) optik ilminin kurucusu kabul edilir.
Sanat
* Saygın bilim dergisi Science'taki bir araştırmaya göre, İslam âlemindeki sanatçıların çinilerde kullandıkları geometrik desenlerin formülünü Batılı matematikçiler 500 yıl sonra keşfedebildi.
* 16. asır ortalarında Mir Muhammed Tahir tarafından Hindistan'da yapılmaya başlandığı rivayet olunan ebruculuk, buradan İran'a ve sonra da İstanbul'a kadar yayılmıştır. Aynı yüzyılın sonlarında, İstanbul'dan Avrupalı seyyahlar tarafından kendi memleketlerine götürülen ebru kağıtları önce Almanya'da, sonra da Fransa ve İtalya'da mermer kağıdı veya Türk mermer kağıdı, hatta sadece Türk kağıdı adıyla tanınıp benimsenmiş ve oralarda da yapılmaya başlanmıştır.
* İznik çinisi 16. ve 17. yüzyılda dünyanın en değerli çinileri arasında sayılıyordu.
* 1630 - 1652 yıllarında tamamlanan Tac Mahal dünyanın 7 harikasından biri olarak kabul edilir. Yapının mimarları, Mimar Sinan'ın talebelerinden Mehmet İsa Efendi ve Mehmet İsmail Efendi ile yapıdaki yazıları yazan Hattat Serdar Efendi eserin yapımı için, Şah Cihan tarafından İstanbul'dan davet edilmişlerdi.
Savaş Teknolojisi
* Çinlilerin icad ettiği barutla 12. yüzyılda tanışan müslümanlar, 13. asrın yarısında alev püskürterek hareket eden, gök gürültüsü gibi sesler çıkaran roketler icad etti.
* Mehter (14. yüzyıl) dünyanın en eski askeri bandosudur.
* Fatih Sultan Mehmet'in (1432 - 1481) kendi icadı olan ve adı "Şahi" olan topların ağırlığı 17 ton ve bakırdan dökülmüş olup, 1.5 ton ağırlığındaki mermileri 1 km. ileriye atabiliyordu. Bu topları 100 öküz ve 700 asker ancak çekebiliyordu.
* Lagarî Hasan Çelebi (17. yüzyıl) füzeciliğin atası ve Osmanlılar'da ilk defa füze ile uçan bilgindir.
* 3. Ahmed (18. yüzyıl) zamanında humbaracılardan Ali Ağa "Tulumba" adını verdiği roketler icad etti.
Seyyahlar
* İbn Fadlan (10. yüzyıl) Avrupa ve İskandinavya hakkında çok detaylı bilgiler sunmuş, müslüman bir diplomat ve seyyahtır.
* İbni Battuta (1304 - 1369) ülke ülke, kıta kıta dolaşan büyük bir müslüman seyyahtı. Üstteki haritada gezdigi bölgeler gösterilmekte.
* Evliya Çelebi (1611 - 1682) büyük Türk seyyahı ve meşhur Seyahatname'nin yazarıdır.
Sosyloji ve Psikoloji
* İhvan'üs Safa (10. yüzyıl) ahlak ve çeşitli mevzularda eserler bırakmıştır.
* İbni Haldun (1332 - 1406) tarihi ilim haline getiren sosyolojiyi kuran mütefekkir. Psikolojiyi tarihe uygulamış, ilk defa tarih felsefesi yapan büyük bir islam tarihçisidir. Sosyolog ve şehircilik uzmanı.
* İbrahim Hakkı Erzurumi (1703 - 1780) büyük bir sosyolog ve psikologdur.
Tarım
* İbni Avvam (8. yüzyıl) tarım alanında ortaçağ boyunca kendini kabul ettiren bilgin.
Tedavi ve Eczacılık
* Huneyn Bin İshak (809 - 873) göz doktorlarına öncülük yapan bilgin.
* Sabit Bin Kurra (? - 901) tıp tarihinde ilk olarak kızıl ve kızamık hastalıklarını keşfetmiştir.
* Razi (864 - 925) keşifleri ile ün salan doktor ve klinikçi.
* İbni Cessar (? - 1009) cüzzam hastalığının sebeb ve tedavilerini 900 sene önce açıklayan bir müslüman doktor.
* İbni Sina (980 - 1037) eserleri Avrupa üniversitelerinde 600 sene temel kitap olarak okutulan dahi doktor. Hastalık yayan küçük organizmalardan bahsetmiş ve dış belirtilere dayanarak teşhis koyma yöntemini geliştirmiştir.
* Ali Bin Rıdvan (? - 1067) batıya tedavi metodlarını öğretmiş bir islam alimidir.
* Ali Bin İsa (11. yüzyıl) İlk defa göz hastalıkları hakkında eser veren müslüman bilim adamı.
* İbni Zuhr (1091 - 1162) Endülüs'ün en büyük müslüman doktorlarından, Avrupa'da eserleri asırlarca ders kitabı olarak okutuldu.
* İbni Rüşd (1126 - 1198) büyük bir doktordur.
* İbni Baytar (1190 - 1248) ortaçağın en büyük eczacısıdır.
* İbni Hatip (1313 - 1374) vebanın bulaşıcı hastalık olduğunu ilmi yoldan açıklayan doktor.
* Sabuncu Oğlu Şerefeddin (1386 - 1470) Fatih devrinin ünlü doktor ve cerrahlarındandır.
Teknoloji
* Halife Hazreti Ömer r.a. (7. yüzyıl) zamanında ilk yel değirmenleri kullanılmaya başlanmıştır.
* İbni Fazıl (739 - 805) 12 asır önce ilk kağıt fabrikasını kuran vezir.
* Abbasiler döneminde (10. yüzyıl) yasamış olan Benu Musa kardeşler "Otomatik Kontrol Sistemi"nin öncüleri olarak kabul edilir.
* İbni Karaka (? - 1100) 900 yıl önce torna tezgahı yapan bilgin.
* Cabir Bin Eflah (12. yüzyıl) çubuklu güneş saatini bulan ilk bilim adamıdır.
* Cezeri (1136 - 1206) ilk sistem mühendisi, ilk sibernetikçi, elektronikçi ve bilgisayarın babası.
* Dünyada pusula ilk olarak Müslümanlar tarafından icad edilmiş ve onlardan Çinliler, Hindliler ve Avrupalılar almıştır.
* Su basıncıyla çalışan saatler yerine, ağırlıkla çalışan saatler ilk defa Müslümanlar tarafından icad edildi.
Yardımseverlik ve Kardeşlik
* Peygamber Efendimiz'in Mekke'den Medine'ye hicreti Miladi 622 târihinde Muharrem ayında vuku bulmuştur. Tarihte, Muhacirler ile Ensar arasındaki kardeşlik kadar kuvvetli bir bağlantı kurulduğu ve bu kadar birbirine candan kaynaşan insanlar görülmemiştir. Medine'liler yerlerini yurtlarını bırakarak gelen Muhacirlere kardeş elini uzatmışlar, onları evlerinde müsafir olarak barındırmışlar, mallarını, ekmeklerini onlarla paylaşmışlar, iş ve aş bulmuşlar ve böylece, onlara yurtlarından ayrılmanın acısını çektirmemişlerdir.
* Müslümanları ve Yahudileri, Engizisyon mahkemelerinde cayır cayır yakılmaktan Kemal Reis komutasındaki Osmanlı donanması kurtarmıştır. Sultan 2. Bayezid 1493'te Yahudileri kabul etmiş ve insanca muamele edilmesini emreden bir ferman yayınlamıştır. Müslümanlar ise Fas'a nakledilmiştir.
* 1566'da Açe Hükümdarı, Osmanlı Devleti'ne bağlılığını bildirmek ve yardım istemek için heyet gönderir. Osmanlılar da Müslümanları korumak için Süveyş iskelesinden on beş kadırga, iki savaş gemisi ile İstanbul'dan top dökücübaşı ile yedi topçunun yanı sıra yeterli sayıda Mısır askeri görevlendirilerek kaleler için yeteri kadar top, tüfek vesair savaş araç gereci verilmesini emretmiş ve bu askerlerin başına İskenderiye eski kaptanı Kurdoğlu Hızır'ı tayin etmiştir.
* 1578 yılında Fas Sultanı'nın da ricası ile Fas'a giden Ramazan Paşa komutasındaki Osmanlı kuvvetleri Vadi-üs Sebil'de yapılan savaşta Portekiz kuvvetlerini yendiler ve böylece Fas Sultanlığı Osmanlı himayesine alındı.
* 1853 yıllarında Açe halkı, Kırım Savaşı'na giren Osmanlı'ya destek olmak için 10 bin İspanyol Filorini göndermiştir.
Yemek Kültürü
* Ali Bin Nafi (9. yüzyıl) çorbadan sonra et ya da balık yemeğiyle devam eden ve meyve ya da tatlıyla son bulan akşam yemeğini restoranında uygulamaya başlamıştır.
* Rhazes (10. yüzyıl) kahve hakkında ilk kez yazan bilgindir. Kahve zamanla Arap Yarımadası'nda, Osmanlılar'da ve daha sonra Avrupa'da yaygınlaşmıştır.
Zooloji
* İbni Sina (980 - 1037) zoolojiyle de ilgilenmiştir.
* Demiri (1349 - 1405) Avrupalılardan 400 yıl önce ilk zooloji ansiklopedisini yazan alimdir. "Hayat'ül Hayavan" isimli kitabı yazmıştır.
